Wanneer je mensen in kleur fotografeert, dan fotografeer je hun kledij. Maar wanneer je dit doet in zwart-wit, dan portretteer je hun ziel.’ Voor de tentoonstelling Horse Head gaat Frederik Buyckx nog verder: niet alleen de mensen, maar ook de hele omgeving kleurt zwart-wit. In het Mechelen brengt hij de onbekende wereld van de semi-nomadische bevolking uit Kirgizië voor zijn lens. Welkom in het land van twee seizoenen.
Bezoekers zullen er niet aan twijfelen dat Frederik Buyckx (°1984, Antwerpen) bovenstaand citaat kent van Ted Grant, een van de bekendste Canadese fotografen. ‘Ik heb geen enkel moment getwijfeld om in zwart-wit te werken’, beaamt hij aan een groep enthousiaste bezoekers. ‘Maar ik moet eerlijk zijn,’ lacht hij, ‘Kirgizië heeft het me ook gemakkelijk gemaakt. Tijdens de winter zijn er immers maar twee kleuren: zwart en wit. In de zomer gaan bruine aarde en groene steppenweiden nog de strijd aan met de mono- chromie, maar tijdens de winter wint de laatste altijd.’
Reizen zit Buyckx in het bloed. In 2013 studeerde hij af in de richting Fotografie aan de Koninklijke Academie van Gent. Drie jaar eerder had hij al met succes zijn eerste stappen in de freelancefotografie gezet. Naast opdrachten voor De Standaard, National Geographic Magazine en de New York Times focuste de jonge fotograaf op persoonlijke projecten. Die voorden hem naar onder meer Albanië, Pakistan en de sloppenwijken van Rio.
ONDERKOELING
Drie jaar geleden trok Buyckx voor de eerste keer naar Kirgizië, een plan dat hij tien jaar eerder door omstandigheden had moeten opbergen. Het idee had zijn reizende ziel echter nooit verlaten. Buyckx landde in de hoofdstad Bishkek en nam dadelijk de bus naar een afgelegen gebied. Bishkek zelf heeft hij nooit gezien. De onbarmhartige natuur fascineerde hem zo dat hij op de laatste dag van de reis zijn terugvlucht naar een latere datum verschoof.
Voor zijn project Horse Head keerde hij ondertussen al zeven keer terug. ‘Het vrijheidsgevoel van het semi-nomadische bestaan trekt me aan’, verklaart hij, terwijl we door de tentoonstelling dwalen. In het fotoboek dat bij de tentoonstelling hoort, omschrijft Lottie Davies het als volgt: ‘Discomfort is often the starting point.’ Buyckx beaamt dat het inderdaad geen pretje is om bij temperaturen van min dertig graden te fotograferen. ‘Op een bepaald moment besefte ik zelfs niet dat ik aan het bevriezen was en viel ik bijna flauw door onderkoeling.’ Gelukkig is het in de tentoonstellingsruimte warmer, ondanks de koude die in de beelden gevangen zit en lijkt te wachten op het juiste ogenblik om te ontsnappen.
STILGEZETTE TIJD
De expositie is gespreid over drie zalen, met evenveel thema’s: zomer, winter en nacht. Bezoekers worden verwelkomd door de foto van een warm ingepakte herder te paard. Zijn gezicht gaat schuil achter een masker. Het paard heeft zich neergelegd bij zijn koude lot, heeft de kleur van zijn omgeving overgenomen: alleen staart en neusgaten weigeren krampachtig tot een tint wit te vervellen. De beelden die op de bezoeker afkomen, documenteren stuk voor stuk het harde leven van deze herders. Een kudde schapen trekt door het besneeuwde landschap. Het lijkt alsof een kunstenaar met een fijn penseel een zwarte lijn over de breedte van de foto getrokken heeft. Keer op keer verbaast de fotograaf je met de poëzie die er in zijn werk zit. ‘Bijna niets om naar te kijken en juist dat bekijk ik’, dichtte Rooland Joris ooit. Dichter bij deze woorden kan je niet komen.
In de zaal rond het thema nacht moeten de ogen van de bezoeker wennen aan de ruimte. Het is er pikdonker, op één verlichte foto na. ‘Zo voelt de nacht in de steppe. Er is geen elektriciteit. De zaklamp op je hoofd is het enige lichtpunt in de nacht. En ja, de schaduwen durven dan wel eens beangstigende vormen aannemen’, zegt Buyckx. De langzame gewenning dwingt de bezoeker om stil te staan en te wachten tot het beeld zich aan zijn ogen openbaart. Enkele seconden, een eeuwigheid voor de gehaaste medemens. Maar de foto’s vatten dan ook de eeuwigheid. In Kirgizië wordt de tijd niet gemeten in uren en minuten, maar in seizoenen. Je dwaalt langs beelden die nog maar enkele maanden geleden genomen zijn, maar het zouden even goed enkele decennia kunnen zijn. Met zijn beelden zet Buyckx de tijd stil, ze zijn hedendaags en tijdloos tegelijk.
In de laatste ruimte hangen de foto’s niet tegen de muren, maar tegen panelen die de ruimte opdelen. Op geen enkel moment zie je alle beelden tegelijk. Je dwaalt tussen de foto’s, laat je verrassen en meenemen naar een land dat slechts enkele duizenden kilometers, en tegelijk enkele eeuwen, verwijderd is van het hectische Avondland.
IJLHEID OP FOTOPAPIER
Het prachtige fotoboek bij de tentoonstelling is uitgegeven door Uitgeverij Hannibal. Alle foto’s zijn ‘landscape’. De uitgestrektheid van de steppe laat zich niet vatten in een staand formaat. Wat ook opvalt, zijn de verschillende diktes van het papier. Zo wordt de ijlheid van sommige beelden ook vertaald naar dun fotopapier. Uitgestrekte afzondering staart je aan wanneer je het boek doorbladert, of de foto nu genomen is vanop de rug van een paard of vanop een verder gelegen berg.
Buyckx won in 2013 de prestigieuze World Press Photo Award en in 2017 werd hij ‘fotograaf van het jaar’ bij de Sony Photography Awards. In Mechelen toont deze jonge fotograaf opnieuw wat hij in zijn mars heeft. En voor wie het zelf ook allemaal wil meemaken: Buyckx organiseert ook fotoreizen naar Kirgizië. ‘Ik kan je alvast verzekeren dat het geen luxereis is,’ waarschuwt de fotograaf, ‘maar je krijgt er wel prachtige beelden voor in de plaats.’ Wie het liever rustiger aan doet, kan terecht in Cultuurcentrum Mechelen.
FREDERIK BUYCKX. HORSE HEAD
Tot 05.01.2020
Cultuurcentrum Mechelen (De Garage)
Onder den Toren 12, Mechelen
http://www.cultuurcentrummechelen.be
Dit artikel verscheen in opdracht van het tijdschrift 100% Expo
Kunstflaneur.be 