Een interview afnemen van Vadim Vosters is geen sinecure. Hij is een geboren causeur die je meeneemt op een wandeling doorheen de kunstgeschiedenis. Maar op regelmatige tijdstippen laat hij ook je hand los, waardoor je dreigt te verdwalen in de duisternis van woord en beeld. Wellicht daarom dat licht zo’n belangrijke rol speelt in zijn werk: het leidt je als een baken terug naar zijn kunst.
Mefisto in rokkostuum
Wanneer ik voor de eerste keer het werk van een kunstenaar zie, dan beeld ik me in hoe de maker ervan eruitziet. In mijn geromantiseerde versie van deze peintre maudit zag ik een man met ringbaard, onberispelijk gekleed in rokkostuum, die zich bedient van een taal om Vondel jaloers te maken, een artistieke Mefisto die zijn ziel verkocht voor de goddelijke inspiratie. Mijn beeld was er niet ver naast: ringbaard en uiterst gedetailleerd in zijn taalgebruik. Alleen het kostuum had plaatsgemaakt voor trui en hemd.
Wanneer we zijn atelier betreden, verontschuldigt Vadim zich voor de wanorde. Het is druk en dus heeft hij nog geen tijd gehad om op te ruimen. Zijn atelier bevindt zich in een oude bioscoop in hartje Brussel. Hoge plafonds zorgen ervoor dat zijn werken ruimte hebben om te ademen. Weinig natuurlijk licht hult het geheel in een sfeer die doet denken aan Edgar Allan Poe’s The Murders in the Rue Morgue.
Waarom ik zo lyrisch-cryptisch schrijf over het werk van Vadim? Omdat dit ook de manier is waarop je zijn kunst moet ondergaan. Ik schrijf bewust ‘ondergaan’ omdat je geen andere keuze hebt. Zowel de onderwerpen van zijn werk als de weergave ervan dwingen je om verschillende redenen tot stilstand. In de eerste plaats hanteert Vadim een kleurenpalet dat uitwaaiert van Goya tot Kiefer: donkere kleuren waarin lichte accenten de aandacht trekken. Vadim koketteert met het tweeduister waarin hij zijn werken vaak presenteert. Dit is een tweede reden waarom je je aandacht erbij moet houden tijdens een expo. Zijn werk laat je vaak letterlijk en figuurlijk in het duister tasten. Voor zijn installatie Grotto (Kasterlee, 2008) moesten bezoekers met een fakkel langs de werken passeren. In het lichtschijnsel openbaarde zich de kunst voor jou. Zo moet Howard Carter zich gevoeld hebben toen hij het graf van Toetanchamon ontdekte.
Een victoriaanse moord
De donkerte doet alle zintuigen op scherp zetten om grip te krijgen op de omgeving. Die onmacht tot dadelijke herkenning cultiveert Vadim ook door zijn schildertechniek. Bij meerdere werken lijkt het alsof we verplicht moeten toekijken vanachter een gordijn. Zwarte lijnen verhinderen een klare blik, waardoor je het onbehaaglijke gevoel hebt in een victoriaans moordtafereel beland te zijn. Roof van de Apocalyps (2012) illustreert dit perfect. De omgevallen lamp en wanorde op de vloer, de liggende figuur op de grond, iemand die gewurgd lijkt te worden: allemaal beelden die doen vermoeden dat er recent gevochten is. Er gebeurt veel in dit werk dat 120 op 100 cm meet. De beelden van Vadim hebben niet alleen ruimte nodig, maar komen meestal ook tot stand door de combinatie van verschillende technieken. Olieverf treedt in dialoog met acryl. De kunstenaar maakt in zijn werk ook vaak gebruik van fosfor. Dit materiaal heeft de eigenschap om licht op te vangen en daarna opnieuw af te geven. Hoe langer fosfor licht opneemt, hoe langer het blijft nagloeien. Maar let vooral ook op de centrale plaats dat een schilderij opeist in het werk. Het kleurenpalet en het onderwerp verwijzen naar twee andere bekende werken: Het vlot van de Medusa (Géricault) en Rembrandts Christus in de storm op het meer van Galilea. Dit laatste werk werd ontvreemd tijdens de beruchte kunstroof in het Isabella Steward Gardner museum en is sindsdien niet meer teruggezien. De titel van Vosters’ werk krijgt plots meer betekenis.
Futuristische ontdekkingstocht
Een van de muren van het atelier wordt volledig ingenomen door kunstboeken. Goya staat er broederlijk naast Velázquez en Bacon verbroedert met Kiefer. Deze aandacht en kennis voor de kunstgeschiedenis schemert voortdurend door in Vadims werk en bereikt een hoogtepunt in de Museum-cyclus uit 2017. Daarin vinden we een synthese terug van alle picturale technieken die hierboven beschreven werden. Opnieuw belanden we in een postapocalyptische omgeving waar de natuur de menselijke aanwezigheid verdringt. Misschien is dit wel de manier waarop toekomstige archeologen naar de 21ste eeuw zullen terugkijken.
In Museum II overwoekeren planten roltrappen. Centraal zien we de Spin van Louise Bourgeois en ook Marcel Broodthaers is aanwezig met zijn eierschalen en mosselpot. Net zoals de (her)ontdekking van de klassieke oudheid de kern vormde van het neoclassicisme, zo wil Vadim ons laten stilstaan bij hedendaagse kunst. De context van een werk is sterk afhankelijk van de tijdsgeest. Met zijn futuristische ontdekkingstocht van iconen van de hedendaagse kunst wil de kunstenaar ons doen nadenken over onze beeldvorming. Hoe zal men in de toekomst oordelen over hedendaagse kunst?
Schilderkunst is niet de enige discipline in het oeuvre van Vadim Vosters. Installaties, performances, organisatie van feestjes waarop hij bier met eigen ontworpen etiketten serveert, fotografie… steeds weer tast hij de grenzen van zijn eigen beeldvorming af. Deze eigen beeldtaal komt samen in het boek Not a fairytale at all, dat niet alleen een prachtige presentatie biedt van Vadims oeuvre, maar door de poëtische teksten en vormgeving een nieuw kunstwerk geworden is. Of zoals hij het zelf omschrijft: “In mijn werk wil ik door het visuele weg te halen,
de verborgen kant laten zien.” Het oeuvre van Vadim Vosters laat zich niet gemakkelijk voor een kunsthistorische kar spannen. Het vraagt tijd en moeite om erin door te dringen. Wie die tijd neemt, zal aangenaam verrast worden door het vakmanschap van deze kunstenaar.
Dit artikel verscheen reeds eerder in TheArtCouch #8.
Kunstflaneur.be 