Meestervervalser slaat toe bij Antwerps theatergezelschap

Han Van Meegeren, Wolfgang Beltracchi, Elmyr de Hory, Ely Sakhai en Geert Jan Jansen zijn slechts enkele namen in de lange lijst kunstvervalsers die doorheen de eeuwen actief waren. En wellicht is de beste kunstvervalser wel diegene die nooit gearresteerd is. Voldoende materiaal voor het Antwerpse theatergezelschap BERLIN om hiermee aan de slag te gaan. The Art Couch trok naar De Singel en was getuige van een intrigerend toneelstuk waar niets is wat het lijkt en zelfs dat is misschien niet (helemaal) waar.

Wie de gezellige theaterstudio van De Singel binnentreedt, wordt overspoeld met digitale beelden uit de kunstgeschiedenis. Picasso broederlijk naast Dalí, Klimt in het gezelschap van Rembrandt, Matisse en Miró. Op het podium een oude man, de meestervervalser Geert Jan Jansen zelf. Wie is deze man die laconiek vertelt dat hij meer dan achttiental bekende kunstenaars perfect kan vervalsen? Het verhaal van Jansen begint nochtans vrij alledaags. Wanneer hij op een bepaald moment de huur van zijn galerij niet meer kon betalen, besloot hij een werk van Karel Appel te vervalsen. Toen dit een succes bleek , was de stap vrij snel gezet. Dat Jansen een meestervervalser was, bleek toen Appel zelf een namaakwerk van zichzelf als echt verklaarde.

Met de nodige ironie vertelt Geert Jan Jansen, gezeten aan een tafeltje, over zijn twintigjarige vervalserscarrière. Zijn werken noemt hij echter geen kunst, maar een kunstje. Mensen kopen een naam, kunst is speculatie. Met een camera in de hand volgen we de kunstenaar in zijn vervalsersatelier dat op het podium nagemaakt werd. De toeschouwers krijgen geen toegang. De camera is de enige manier van communicatie met de buitenwereld. Maar zijn de beelden wel echt? We moeten het wel geloven want we zien Jansen tenslotte toch in de afgesloten ruimte verdwijnen.

Ik ben het slachtoffer geworden van een -s, knipoogt de kwieke kunstenaar. Een kunstwerk vervalsen is een ding, maar je moet ook documenteren waar het werk vandaan komt. Authenticiteit is een conditio sine qua non. Jansen vertelt een anekdote waarbij hij ooit informatie heeft toegevoegd aan een archief. Archivarissen gaan ervan uit dat documentatie kan ontvreemd worden, maar aan toevoeging dachten ze niet, lacht Jansen. En toen ik enkele maanden later een werk op de veiling aanbood, ging men in het bewuste archief op zoek naar de herkomst van het aangeboden werk. Met blinkende pretogen toont Jansen een foto van Karel Appel naast het bewuste schilderij: de herkomst was correct, men had immers in het archief info gevonden. Toch was het een vervalst certificaat dat hem de das omdeed. Een ijverige galerijmedewerkster had immers een spelfout opgemerkt bij een echtheidscerticaat. Environ (FR.: ongeveer) had hij per ongeluk als environs gespeld. Toen de politie in 1994 in zijn Franse woning binnenviel, trof deze niet minder dan 1600 imitaties aan. Toch kwam het nooit tot een veroordeling. Gedupeerden durfden niet melden dat ze bedrogen waren en in haar ijver had de politie bij de huiszoeking originele en valse werken door elkaar gehaald. De experten die enkele maanden geleden nog om de tuin geleid waren, hoedden zich deze keer om een oordeel uit te spreken over de vermeende echtheid van de werken.

Ondertussen signeert de kunstenaar zijn werken met eigen naam. Een Picasso wordt op het podium gereden: Meisje met pop. De originele Picasso werd geveild voor meer dan 30 miljoen euro. Het bieden vanuit de zaal verloopt traag. Men weet niet onmiddellijk of dit een deel van de voorstelling is of realiteit. Biedt men op een originele Picasso van Jansen of is het een originele Jansen naar Picasso. Op deze manier willen BERLIN-makers Bart Baele en Yves Degryse de hypocrisie van de kunstwereld aan de kaak stellen. Ligt de schoonheid in het werk zelf of zorgt de handtekening van de bekende kunstenaar ervoor dat we een werk mooi vinden?

Met True Copy heeft Berlin een voorstelling gemaakt die de vinger legt op enkele pijnpunten binnen de kunstwereld. Is de vervalser een kunstenaar of verdient hij zijn plaats in deze wereld als iemand die kunst democratiseert? En … is de kunstenaar op het podium wel echt de vervalser van Geert Jan Jansen?

De complete speellijst van True Copy vind je hier terug.