Frank JMA Castelyns en de ruimte tussen zijn en verdwijnen

Beelden zwijgen niet. Ze fluisteren, roepen, zingen en resoneren in de diepten van ons geheugen. In ‘The Image is not Silent’, de recente tentoonstelling van Frank JMA Castelyns bij Rik Rosseels Gallery, worden we geconfronteerd met beelden die zich niet laten vastpinnen in één enkele betekenis. Zijn sculpturen en installaties bewegen zich in de schemerzone tussen herinnering en vergankelijkheid, materie en symboliek. Elk werk is een spoor, een ruïne van betekenis, een poging om te articuleren wat altijd op het punt staat te verdwijnen.

Als kunstenaar doorkruist Castelyns de wereld, op zoek naar een beeldtaal die zich nestelt onder de huid van de toeschouwer. Zijn werk wordt gekenmerkt door een gelaagde opbouw: de esthetiek trekt eerst de aandacht, waarna de diepere betekenislagen zich ontvouwen. Zijn beelden functioneren als ‘herinneringen’, beladen met symboliek en verwijzingen naar kunsthistorische, filosofische en maatschappelijke tradities. Het zijn objecten die uitnodigen tot introspectie, die onvermijdelijk iets wakker roepen in het geheugen van de kijker.

Herinnering als scharnier tussen tijd en materie

Castelyns’ werk tast de grenzen af tussen standvastigheid en het ongrijpbare. Zijn sculpturen ogen vaak robuust, geworteld in de materie, maar hun betekenis blijft in flux. In ‘In Memory of Henri Baude’ balanceert een marmeren kubus op de drempel van het monumentale en het efemere. Het gegraveerde pentagram verwijst naar de eeuwenoude zoektocht naar kennis, terwijl een fragiele tol bovenop de steen het ogenblik tussen beweging en stilstand belichaamt. Net als herinneringen, die slechts blijven bestaan zolang ze worden opgehaald, is de tol slechts in volle glorie zolang ze draait. Dit werk is geen vaststaand eerbetoon, maar een spel van aanwezigheid en verdwijning.

Herinnering is een centraal thema binnen Castelyns’ oeuvre. Hij onderzoekt niet alleen de manier waarop herinneringen bewaard blijven in objecten, maar ook hoe ze vervagen, vervormd raken of plotseling weer levendig worden door een visuele prikkel. De keuze voor een kubus — een elementair, ogenschijnlijk stabiel en onveranderlijk object — tegenover een tol, een speelse maar tijdelijke beweging, versterkt de tegenstelling tussen wat blijft en wat vervliegt. Het pentagram, een veel gebruikt symbool in mystiek en esoterie, voegt een extra laag toe aan dit werk. Het verwijst naar een zoektocht naar betekenis die zich buiten het zichtbare afspeelt, een reis die evengoed introspectief als universeel is.

Frank JMA Castelyns, Vestibule, Rik Rosseels Gallery

Vestibule, wachtkamer van de tijd

In ‘Vestibule’ verplaatst Castelyns zijn onderzoek naar herinnering naar een ander register. Een metalen paal, verankerd in een autoband, dient als kapstok voor een verzameling jassen. Bovenaan priemt een oranje wegwijzer met de Latijnse woorden Distentio Animi – een term die door Augustinus werd gebruikt om de ervaring van tijd als een uitrekking van de geest te beschrijven. Hier is herinnering niet langer een vastgelegd monument, maar een verzameling achtergelaten sporen. Wie droeg deze jassen? Waarheen wijst het bord? In plaats van antwoorden te geven, dwingt Vestibule ons om te dwalen tussen associaties en verhalen die net buiten ons bereik liggen.

Tegelijkertijd bevat het werk een zekere speelsheid. Het dode konijn dat bovenop de paal ligt, de alledaagsheid van de jassen – ze roepen beelden op van een wachtkamer, een grensruimte tussen vertrekken en arriveren. Dit werk onderstreept hoe Castelyns’ beelden functioneren als drempels, als doorgangen naar een ruimte waarin de tijd fluïde is en herinneringen zich steeds opnieuw herschrijven. De wegwijzer suggereert richting, maar de bestemming blijft onduidelijk. Net als bij ‘In Memory of Henri Baude’ lijkt Castelyns hier de ongrijpbaarheid van tijd en ervaring tastbaar te maken.

De keuze voor materialen in ‘Vestibule’ is niet willekeurig. Autobanden, metalen palen en jassen en een dood dier roepen associaties op met reizen, overgang, bescherming en verlatenheid. Dit werk kan gelezen worden als een metafoor voor de menselijke conditie: we dragen herinneringen met ons mee, laten sporen achter en zoeken naar betekenis in de tekens die anderen nalieten. Tegelijkertijd refereert ‘Vestibule’ aan de institutionele ruimte van een vestibule: een plek van wachten, van tussenstadia, van het niet volledig aanwezig of afwezig zijn. Zo fungeert de installatie als een visuele en conceptuele drempel tussen werelden.

Frank JMA Castelyns, ILLUSION ZUM TODE, 2024, Rik Rosseels Gallery

Beeld als stilte en resonantie

In zijn oeuvre schommelt Castelyns voortdurend tussen materialiteit en symboliek, tussen het tastbare en het ongrijpbare. Zijn werken zijn nooit eenduidig; ze vragen om een actieve kijkhouding en de bereidheid om herinneringen en associaties de vrije loop te laten. ‘The Image is not Silent’ toont hoe hij erin slaagt om beelden te creëren die niet slechts objecten zijn, maar katalysatoren van ervaring.

Zijn oeuvre wortelt zich in een lange traditie van beeldhouwkunst en installaties die de dialoog aangaan met de toeschouwer. De herinneringsfunctie van kunst is een thema dat door de eeuwen heen kunstenaars heeft gefascineerd, van het renaissance memento mori tot hedendaagse installaties die inspelen op collectief geheugen en identiteit. Castelyns plaatst zich in deze traditie, maar voegt er een hedendaagse, speelse gelaagdheid aan toe. Zijn werken suggereren geen absolute waarheden, maar nodigen uit tot reflectie.

De paradox van Castelyns’ kunst is dat ze het vergankelijke vastlegt en tegelijk de ongrijpbaarheid van herinnering benadrukt. De tol op de marmeren kubus herinnert ons eraan dat alles in beweging is, dat zelfs de meest solide structuren niet ontsnappen aan de erosie van tijd. De jassen in ‘Vestibule’ staan symbool voor lichamen die ooit aanwezig waren, stemmen die ooit spraken, maar nu slechts als afwezigheid bestaan.

Frank JMA Castelyns, L’apparition, 2015, Rik Rosseels GalleryBeelden die fluisteren

‘The Image is not Silent’ bewijst hoe Castelyns’ oeuvre een voortdurende dialoog aangaat met het onzichtbare. Of het nu de zwevende tol is die ons confronteert met de broosheid van herinneringen, of de verlaten jassen in ‘Vestibule’ die verwijzen naar afwezigheid en aanwezigheid tegelijk – zijn beelden nodigen uit tot reflectie. Ze bieden geen antwoorden, maar laten betekenissen circuleren, balancerend tussen het fysieke en het mentale, tussen herinneren en vergeten.

Castelyns is een kunstenaar van de ambiguïteit, iemand die symbool en object in een delicate spanning brengt. Zijn werk beweegt zich tussen abstracte concepten en tastbare materialen, tussen het persoonlijke en het universele. Misschien is dat de kracht van zijn kunst: ze stelt vragen die blijven hangen, als een beeld dat blijft nagalmen in de geest. Een beeld dat niet zwijgt, maar fluistert, trilt en resoneert – zolang iemand bereid is te kijken.

Dit artikel verscheen eveneens bij GalleryViewer.