De spanning van de veilinghamer

In oktober is het meestal alle hens aan dek voor de grote veilinghuizen.
Van Rubens tot Giacometti, van Alfa Romeo tot Tyrannosaurus Rex,
voor elk wat wils. Maar hoe gaan veilinghuizen om met de nieuwe
realiteit? Geen private bezoeken met sprankelende champagne terwijl zeldzame kunstwerken hengelen naar kopers, maar virtuele rondleidingen en online veilingen. Wie is er beter geplaatst dan Roland de Lathuy, directeur Christie’s België om onze lezers een blik achter de schermen van de kunstmarkt anno 2020 te bieden?

Een druilerige donderdag in oktober, momenteel is het nog stil achter de statige gevel aan de Brusselse Waterloolaan waar zich het Belgische filiaal van het veilinghuis Christie’s bevindt. Niets doet vermoeden dat over een week de hele kunstwereld met argusogen naar de najaarsveilingen van de Grote 3 (Christie’s, Sotheby’s en Phillips) zal kijken.

Om met de deur in huis te vallen: we hoeven niet te vragen of COVID-19 het veiling- en kunstlandschap veranderd heeft, maar misschien wel hoe een veilinghuis als Christie’s de pandemie heeft aangepakt?

Uit het antwoord blijkt dat we niet de eersten zijn die deze vraag voorleggen. Volgens Roland tekenen er zich twee tendensen af. “In de eerste plaats merken we dat er een digitale sprong voorwaarts is genomen. Al snel werd duidelijk dat we dit jaar moesten afstappen van het bekende adagium ‘no drinks, no art’. De deuren van onze veilinghuizen bleven onherroepelijk dicht en de recepties waar sfeer en gezelligheid zich mengen met topkunstwerken en netwerking, verdwenen achter de computerschermen voor digitale veilingen. We moesten dus sneller dan verwacht de digitale kaart trekken. Gelukkig vonden kunstliefhebbers snel de weg en ondertussen zitten we rond een fiftyfiftyverhouding tussen live en onlineveilingen.”

Met elk hun eigen manier van werken?

Absoluut. In de eerste plaats denken we dan aan de informatie die we kunnen verstrekken. Hebt u al naar onze website gekeken? Haarscherpe videobeelden zorgen ervoor dat u de werken in hoge beeldkwaliteit in uw woonkamer kunt bewonderen. Meer nog, er zijn zelfs apps waarbij u het geveilde werk in augmented reality in uw woonkamer kunt ophangen. Nooit meer een miskoop, lacht hij. Bovendien kunnen we de onlineveilingen langer open houden. Meestal wordt een veiling gesloten tussen de tien weken en twee maanden voor de effectieve avond. We moeten dan immers beginnen om de catalogi voor te bereiden. De digitale switch zorgt ervoor dat de doorlooptijd tot een maand herleid werd. Meer tijd voor bestaande en nieuwe kunstverzamelaars om op zoek te gaan naar kwalitatieve werken. Vormen nieuwe verzamelaars hoop in bange dagen? We moeten niet rond de pot draaien of doen alsof COVID-19 geen gevolgen zou hebben in de sector. We verwachten dat in vergelijking met 2019 de omzet van de veilinghuizen met 25% zal afnemen. Langs de andere kant zorgt de digitalisering ervoor dat steeds meer mensen de weg naar de verschillende veilingen vinden. In het begin was er zelfs sprake van ‘covid induced buying’. Mensen zaten thuis achter hun computer gekluisterd: een deel ervan vond zijn weg naar de veilinghuizen.

Een mooie manier om uw geld te besteden, maar we kunnen ons voorstellen dat de veilingwereld toch een zekere voorbereiding vergt. Welke tips hebt u voor mensen die hun eerste stappen zetten in de kunsten veilingmarkt?

Roland lacht en begint zijn opsomming: “Ten eerste neem uw tijd, ten tweede neem uw tijd, en u kunt het vervolg al raden voor de derde tip. Ik bedoel in feite dat u als koper eerst uw huiswerk moet maken. Ga op zoek naar de laatste veilingresultaten van die kunstenaar. Er zijn gespecialiseerde websites (Artprice, Arttactic, Artnet …) die u daarbij kunnen helpen. Stel vragen aan restaurateurs. En … laat u vooral niet opjagen. Het biedingsproces moet rationeel verlopen ook al doet het veilinghuis alle moeite om op de emoties in te spelen. Bepaal voor uzelf hoeveel een werk waard is en hou u eraan. Want zodra de hamer neerkomt, bent u de eigenaar met alle lusten en lasten.”

De veilingkost voor de Salvator Mundi van Leonardo Da Vinci, het duurste schilderij ooit op een veiling verkocht voor een recordsom van 400 miljoen dollar, bedroeg meer dan vijftig miljoen dollar. Het is toch ook wel belangrijk om rekening te houden met de kosten wanneer u besluit te bieden.

“Absoluut. Die kosten kunnen oplopen tot 20% (+ btw) van de hamerprijs, maar staan ook duidelijk vermeld op de website en op de factuur natuurlijk. U komt niet voor verrassingen te staan maar het blijft een financieel gegeven om rekening mee te houden.”

Kunt u het bieden dan het beste overlaten aan een derde partij om niet in een emotionele biedstrijd te belanden?

“Niet noodzakelijk, de ervaring op zich is best opwindend. Ik herinner me een Londense verzamelaar die zich jaren later de prijs niet meer kon herinneren maar wel nog levendig het plezier van het bieden voor de geest kon halen. Tot en met de levering van het kunstwerk aan huis en de ophanging aan de muur. De totaalervaring speelt een belangrijk rol in de veilingwereld.”

Welke onderdelen moeten aan bod komen in het huiswerk maken?

“Een verzamelaar is best wel obsessioneel bezig met zijn passie en besteedt daar veel tijd aan. Bovendien schept hij of zij plezier in zoveel mogelijk kennis vergaren en deze te delen met mensen met dezelfde interesse. En dit kan evengoed over het verzamelen van stripverhalen gaan. Conditie controleren is essentieel. Het is meestal een doorslaggevend element om al dan niet te bieden op een bepaald werk. Experten werkzaam bij Christie’s maken uiteraard zelf ook conditierapporten aan. Voor de duurdere werken doen we een beroep op externe experten om een absolute neutraliteit te bewaken. Uiteraard kunnen kopers zelf een restaurateur ter plaatse sturen om de conditie te komen checken.”

Hoe kunt u zo’n conditierapport opvragen?

“Langs de website kunt u eenvoudigweg een verzoek indienen voor een gratis conditierapport. Het opvragen is trouwens een interessante indicator voor het veilinghuis. Op deze manier komen we te weten of er al dan niet veel interesse is voor een bepaald werk. Bij liveveilingen weet je meestal 24 uur op voorhand wat er goed en minder goed zal gaan door het aantal kooplustige bezoekers en binnenkomende telefoons. Vooral voor de onlineveilingen waarbij kopers zich inschrijven voor de totale veiling is het van op afstand moeilijker in te schatten hoeveel appetijt er is voor een specifiek lot. Het aanvragen van het conditierapport geeft een indicatie van de interesse.”

Welke acties onderneemt het veilinghuis wanneer een kunstwerk niet echt in de smaak valt?

“Onderschat ons presaleswerk niet! Onze informatiewerving door de jaren heen is enorm. Wie heeft bepaalde kunstenaars al gekocht? Wie heeft er geboden op bepaalde werken en nog niet gekocht? En dus wie kunnen we zelf aanspreken om een werk aan te kopen. Anderzijds kan het zijn dat een koper ons benadert om op zoek te gaan naar een werk van een bepaalde kunstenaar. Ook in deze situatie kunnen we putten uit een uitgebreide contactenlijst om op zoek te gaan naar juist dat ene werk. Op deze manier brengen we kopers en verkopers samen in wat we noemen een private sale. Beide partijen zijn niet gebonden aan een bepaalde veilingdatum en de prijs wordt in onderling overleg overeengekomen.”

Een overleg met de verkoper kan er eveneens toe leiden dat het werk uit de veiling wordt gehaald. Waarom zou een verkoper dit risico niet nemen?

“Een werk dat niet verkocht geraakt, is in veilingtermen “verbrand” en achteraf moeilijker te veilen aan de verwachte prijs.”

Zijn er nog andere redenen waarom een lot uit de veiling wordt gehaald?

“Jullie zijn goed op de hoogte”, lacht Roland. “Het kan gebeuren dat er twijfel is ontstaan over ofwel de echtheid van het werk ofwel het eigendomsrecht. Een veilinghuis moet deze twee zaken kunnen garanderen. Na het verschijnen van de catalogus met het overzicht van alle loten, komt er soms informatie binnen die de authenticiteit ter discussie stelt. Of soms blijkt dat een werk op de lijst van gestolen of roofkunst staat.”

Welke zijn de voornaamste redenen waarom mensen hun kunstwerken verkopen?

“We spreken in de eerste plaats over de fameuze 3 D’s: Death, Debt and Divorce. Ingrijpende veranderingen die mensen dwingen tot verkoop. Maar de aanleiding kan ook minder dramatisch zijn. Na vele jaren verzamelen kan een verzamelaar van zijn collectie uit de Latemse School overschakelen naar hedendaagse kunst.”

Tot slot nog deze vraag. Wanneer er dag in dag uit meesterwerken door uw handen gaan, kunnen we ons voorstellen dat u zelf ook een voorkeur heeft voor een bepaalde kunstenaar?

“Ik kan wel eens dromen over een Rubens of een werk van Cy Twombly aan de muur. Maar werken voor een veilinghuis als Christie’s waarbij ik toegang heb tot de allermooiste kunst, is voor mij al een droomjob.”

Dit artikel in samenwerking met Gwendolina Willems verscheen reeds eerder in Private Expert, een magazine van KBC Private Banking & Wealth.