In het kader van het Finse Voorzitterschap van de EU verzorgt de Finse kunstenaar Antti Laitinen een dubbeltentoonstelling : Fused with Nature. Voor het Tournay-Solvay park maakte hij drie nieuwe werken in opdracht van eu-space sculpture en toont hij video’s van zijn meest recente installaties in de Villa Blanche. Een selectie van foto’s en video’s die verwijzen naar zijn interventies in de natuur in Finland zijn nog tot 27 juli te zien in La Patinoire Royale/Galerie Valérie Bach.
Antti Laitinen werd geboren in 1975 in het Finse Raahe. De gerenommeerde performancekunstenaar woont en werkt in de open natuur in Somera, op 100 km van Helsinki. Zijn boeiende performances of interventies in het landschap doen vaak denken aan Land Art en/of Body Art. Ze zijn arbeidsintensief en hebben een ironische ondertoon die onze huidige ambigue relatie met de natuur duidt. Het plastisch werk dat hij creëert is van tijdelijke aard en zet mensen aan tot nadenken over de zogenaamde ‘domesticatie’ van de natuur.
Geen Thoreau of Friedrich
De stereotypen van de romantische ongerepte natuur en het idyllische buitenleven heeft hij afgezworen. Voor deze man geen Walden zoals Henri David Thoreau het voorschotelde of geen flaneur in een mistig landschap van Caspar David Friedrich. Bovendien nodigt Antti Laitinen ons uit om na te denken over het artefact zelf. Zijn werken dienen schijnbaar tot niets, lijken bij momenten zelfs absurd: alsof de kunstenaar zichzelf buiten de mercantiele kunst wil plaatsen. Maar na een eerste kennismaking laten de gerealiseerde beelden je niet meer los – ze werken aanstekelijk, uitnodigend of participatief. Laitinen documenteert zijn werk bovendien door foto’s, videos of objecten. De kunstenaar heeft reeds aan verschillende tentoonstellingen deelgenomen waaronder de Biënnale van Liverpool (2010), Vento Sul in Brazilië (2011) en Venetië in 2013. Zijn kunst bevindt zich in binnen- en buitenlandse collecties waaronder de Saatchi Collection in Londen, het Helsinki Art Museum en Artcenter in Istanboel.
Aan de ingang van het Brussels Tournay-Solvay Park word ik verwelkomd door Patricia de Peuter, de enthousiaste curator van de tentoonstelling waarvoor Laitinen drie nieuwe werken maakte. Deze dame die in een vorig leven nog de drijvende kracht was achter de ING Art Collection heeft ondertussen haar schouders gezet onder verschillende nieuwe projecten, waarvan de vzw Europese Ruimte voor Beeldhouwkunst (eu-space scculture) er één is. Deze vereniging, opgericht op 4 september 1989 door Simon du Chastel, heeft tot doel om in Brussel jaarlijks een kunstenaar uit het land dat het voorzitterschap van de Europese Raad heeft, voor te stellen aan het grote publiek. Dit jaar was het dus de beurt aan Finland.
De helende kracht van nagels
We stoppen bij het werk Broken Landscape waarvan er zich twee versies in het park bevinden. “Antti heeft deze werken gemaakt tijdens zijn verblijf hier. Volgens parkbeleid moeten dode en wildgroeiende planten op het einde van elk seizoen verwijderd worden. Met deze info ging hij aan de slag. Hij sneed stukken uit stammen om ze vervolgens met ijzeren staven opnieuw te assembleren. Hij probeert hierbij de oorspronkelijke vorm zo goed mogelijk te respecteren, maar de ijzeren aanwezigheid toont de fysieke pijn van de interventie. Antti wil zo de vraag voorleggen of het rooien van alle struikgewas wel werkelijk nodig is.”
Het is nog rustig in het park. Mensen van de groendienst zorgen op hun manier voor een interventie in het landschap. Een man zit op een bank met een boek, het geluid lijkt hem niet te deren. Een dame op leeftijd begroet Patricia waarbij deze vlot overschakelt tussen beide landstalen. De dame is gefascineerd door Nail Trunk, (beech trunk with nails), de beukstronk waarin (tot op heden) 35.000 nagels gehamerd werden. Het is de bedoeling om er nog minstens 15.000 aan toe te voegen met de hulp van de masterstudenten van de Brusselse LUCA School of Arts. Elke zondag worden bezoekers tussen 14 en 18u uitgenodigd om actief deel te nemen aan de hamersessies. “Ik heb zelf een paar uur aan het hameren geweest”, bekent Patricia en al lachend voegt ze toe: “Het is echt ANTTI-stress.” Ik sla een tiental nagels in de stam en moet toegeven dat de drang om voort te hameren groot is. Vervolgens legt Patricia uit dat dergelijke nagelbomen sinds mensenheugenis beladen werden met symboliek. Door een nagel in de boom te slaan hoopte men dat de boom de ziekte zou aantrekken en door de eigen levenskracht vernietigen.
Nail Trunk 
Nail Trunk (detail) 
Curator Patricia de Peter geeft het goede voorbeeld.
Door de ramen van de Villa Blanche kunnen bezoekers ten slotte nog twee video’s van Laitinen bewonderen. In Marionette, 2017 (video, 11 min 13 sec) heeft de kunstenaar touwtjes aan een boom vastgemaakt waardoor hij via een mechanisme de bladen kan bewegen. De vergelijking met Shouting van Honoré d’O in het Antwerpse Middelheimpark is dichtbij, alleen krijgen we het hier op beeldscherm te zien. De draden die de vogelkersboom bewegen zijn prominent in het beeld aanwezig, maar waar ze eindigen en hoe ze aangedreven worden, blijft een mysterie. De interventie van de kunstenaar is een metafoor voor de natuur die steeds meer door de mens bedreigd wordt door manipulatie en domesticatie.
De videoTree Reconstruction uit 2012 toont hoe de kunstenaar een boom in stukken hakte en deze vervolgens probeerde te reconstrueren met hamer en spijkers. Beetje bij beetje lukt het hem deze onhandige puzzel tot een goed einde te brengen, maar toch zal hij er nooit in slagen om de oorspronkelijke schoonheid van het geheel te evenaren.
Verkort perspectief en de waarde van drie stenen
We laten het park achter ons en begeven ons naar La Patinoire Royale / Galerie Valérie Bach in het centrum van Brussel, niet ver van de befaamde Louizalaan. In deze voormalige overdekte schaatspiste loopt nog tot einde van de maand een tentoonstelling met foto- en filmwerk van Laitinens performances in de Finse natuur. In Bare Necessities(2002) verkent de kunstenaar onze romantische noties van de natuur in de stedelijke tijd door vier dagen te leven in het nationale landschap van Finland, een bos aan het meer, zonder voedsel, water of kleding. Zijn werk is een gedocumenteerde lifestyle-ervaring die het idee van een terugkeer naar de natuur in een tijd van ecologische problemen onderzoekt. In de video zien we de kunstenaar in allerlei ogenschijnlijk komische situaties: het aansteken van een vuur door twee stokken samen te wrijven, het verzamelen van mieren voor voedsel, het vissen met een primitieve speer, het graven van mos onder een boom om te slapen. “Antti zag het na drie dagen niet meer zitten”, vertrouwt Patricia me toe. “Hij was moe en hongerig, trachtte zich te voeden met bessen, zocht naar drinkbaar water. Maar kijk eens naar het beeld dat hij maakte. Doet het je aan een andere kunstenaar denken? Het verkorte perspectief vind je perfect terug bij de dode Christus van Andrea Mantegna. Toen ik het hem vertelde, viel hij uit de lucht. Onbewust voelt hij dus kunst met de grote K aan.”
The dead Christ and three mourners *tempera on canvas *68 × 81 cm *1470-1474 
Bare Necessities – Antti Laitinen
In Lake Shift (2016)onderneemt Laitinen een vergeefse poging om met twee emmers een meer naar een nieuwe locatie te verplaatsen. Ondanks het feit dat hij meer dan 15.000 liter water versaste in vijf dagen, verdween het meertje elke nacht en kon hij elke ochtend zijn sisyfusarbeid opnieuw beginnen. Het enige spoor dat overbleef van zijn poging was ‘a line made by walking’, een indirecte ode aan land art kunstenaar Richard Long.
Welke steen heeft de meeste waarde? Diegene die je vindt na zeven minuten graven, na zeven uur of na zeven dagen? Op de foto Three Stones (2004) confronteert de kunstenaar de kijker met deze vraag. Voor deze performance groef Laitinen een kuil van vier meter diep. De stenen die hij vond lijken op het eerste zicht sterk op elkaar. Levert de extra geleverde inspanning dan nog wel waarde op? Op deze manier lijkt de kunstenaar een eigen interpretatie te willen geven aan de wet van het afnemend grensnut van de Duitse econoom Gossen.
Met Antti Laitinen is curator Patricia de Peuter er absoluut in geslaagd om de missie van eu-space scculpture te vertalen naar een geslaagde kennismaking met de Finse kunstenaar. Wie de foto’s en video’s van Laitinens performances in La Patinoire Royale / Galerie Valérie Bach nog wil zien, heeft tijd tot zaterdag 27 juli. De installaties in het Gewestelijk Tournay-Solvaypark blijven nog te bewonderen tot zondag 29 september.
https://leefmilieu.brussels/fiche/tournay-solvaypark
Dit artikel verscheen eveneens op The Art Couch.
Kunstflaneur.be 
1 Comment