Sarah Schug is een Duitse journaliste die in Brussel woont en sinds 2009 naar IJsland trekt. Het viel haar op dat er weinig boeken uitgegeven werden over hedendaagse IJslandse kunst. Recent verscheen van haar hand het boek Isle of Art. We vroegen haar naar haar fascinatie voor dit land. Het werd een gesprek over Nonni en Manni, crowdfunding en… doorzettingsvermogen.
KissKissBankBank is een van de vele crowdfunding platformen waarop creatievelingen op zoek gaan naar sponsors om hun ideeën uit te kunnen werken. Het project Art in Iceland trok er meer dan twee jaar geleden mijn aandacht. Twee jonge enthousiastelingen, Sarah Schug en Pauline Mikó, pitchten daar hun plannen om een boek uit te geven over de IJslandse kunstscène. Deze dames hadden elkaar leren kennen op de redactie van The Word en later van het online magazine See you there, dat Sarah enkele jaren eerder opgestart had. Als freelance journaliste schrijft ze over kunst, fotografie, muziek en andere culturele onderwerpen. Pauline is freelance fotografe die zich, na haar studies aan La Cambre en het KASK, in haar Brusselse studio toelegt op designfotografie, creatieve portretten en mode.
Twee jaar gingen voorbij. Beide dames werkten in goede en kwade tijden hun project verder uit en in maart kreeg ik een mail waarop ze trots verkondigden dat het boek enkele weken later in mijn bus zou vallen. Tijd voor een klein gesprekje met Sarah die momenteel tussen Reykjavik en Brussel pendelt.
Het zal wellicht een voor de hand liggende vraag zijn, maar van waar komt deze passie voor IJsland?
“De eerste keer dat ik in contact kwam met IJsland was op zevenjarige leeftijd, toen de tv-serie Nonni & Manni in Duitsland werd uitgezonden. Het was het verhaal van twee broers in het negentiende-eeuwse IJsland, en ik werd verliefd op de paarden en de grashuizen en watervallen. Sindsdien wilde ik IJsland zien, en dat deed ik voor het eerst in 2009, als ik het me goed herinner. Ik werd er helemaal verliefd op, zoals iedereen met de ongerepte natuur natuurlijk, de warmwaterbronnen, vulkaanlandschappen, zwarte stranden en de eenzaamheid die je daar kunt ervaren vanwege de schaarse bevolking. Ondertussen ben ik er verschillende keren teruggegaan. Ik hoorde veel over de IJslandse muziekscène (Sigur Rós, Björk, Múm etc) maar de beeldende kunst was een blinde vlek en erg ondergewaardeerd in vergelijking met de muziekscène, hoewel het niet minder levendig en vernieuwend is.”
“Aangezien ik als kunstjournalist heb gewerkt en IJslandse artiesten in België op tentoonstellingen begonnen op te duiken, wilde ik meer te weten komen over het onderwerp. Buiten monografieën was er niet veel te vinden over hedendaagse kunst. Ik had echt het gevoel dat we een gat in de markt gevonden hadden. Toen ik mijn vriendin Pauline Mikó, een Belgisch-Hongaarse fotografe, over het idee vertelde en ze me enthousiast toevertrouwde dat ze de foto’s zou maken, besloot ik er gewoon voor te gaan.”
Is er een verschil tussen de Belgische en IJslandse kunstwereld?
“Ik denk dat ze eigenlijk vrij veel gemeen hebben, want beide zijn in zekere zin klein in vergelijking met andere landen. Door deze kleinere omvang zijn ze allebei vrij gemakkelijk toegankelijk, vriendelijk en gastvrij. En als je bovendien een bijdrage wilt leveren aan de scène, wordt het zeer gewaardeerd. Het grootste verschil is waarschijnlijk het bestaan of de ontwikkeling van een echte kunstmarkt en een kern van verzamelaars. België is een land dat de meeste kunstverzamelaars ter wereld telt, samen met Zwitserland. In IJsland zijn er misschien vijf verzamelaars. België heeft een enorm aantal commerciële galerijen, IJsland heeft er drie. Er zijn geen kunstbeurzen in IJsland zoals Art Brussels. Het is een heel andere situatie. Maar deze positie aan de zijlijn van de kunstmarkt heeft ook zijn voordelen. Er komt een zekere creatieve vrijheid en onverschrokkenheid en vertrouwen bij kijken.”
Is er een samenwerking tussen Belgische en IJslandse kunstenaars?
“Ik weet niet zeker wat je bedoelt met samenwerking. Ik heb wel een aantal verbanden ontdekt: tijdens mijn onderzoek voor het boek zijn een paar IJslandse kunstenaars naar Antwerpen verhuisd en hebben daar een kunstruimte geopend, ABC Klubhuis. En dan was er nog een grappig moment toen ik de IJslandse schilder Helgi Thorgils bezocht, die ik niet alleen over zijn eigen werk interviewde, maar ook over zijn huisgalerij The Corridor: aan de wand van zijn appartement hing een werk van de Belgische schilder Robert Devriendt. Vele jaren geleden had Devriendt er geëxposeerd en had toen een schilderij aan Helgi geschonken. Misschien zijn er nog meer van dat soort voorbeelden, maar het is niets dat ik onderzocht heb voor het boek, dat zich alleen op IJsland richt, dus ik zou het niet weten.”
Hoe reageerden de IJslandse kunstenaars op die In Brussel wonende Duitse die een boek wilde maken over de kunstscène in hun land?
“Ik was eigenlijk bang dat ze zouden denken: “Wie denkt ze dat ze is, wie is die buitenlander die over ‘onze’ scène schrijft?” Ze voelden zich meestal gelukkig en gevleid, en ook verrast. Ik hoorde de vraag vaak: “Waarom IJsland? Waarom wil je over ons schrijven?” Ik denk dat ze minder gewend zijn aan de schijnwerpers dan kunstenaars uit andere landen, en ze waarderen het standpunt van een buitenstaander. Het is het eerste boek in zijn soort, dus iedereen was erg blij met de publicatie, omdat het kan dienen als een instrument om meer aandacht te vestigen op de IJslandse kunstwereld als geheel.”
Hoe bent u op het idee van crowdfunding gekomen voor dit boek?
“Ik kende Kisskissbankbank omdat een vriend er werkt, en tegelijkertijd zijn er in mijn vriendenkring veel muzikanten die met crowdfundingcampagnes hun albums konden opnemen. The Word Magazine, waar ik twee jaar fulltime voor werkte, heeft ook een campagne gevoerd toen ik daar was. Dus ik dacht, waarom probeer ik het niet voor dit boek? Uiteindelijk werd het grootste deel van het project door onszelf gefinancierd – de crowdfunding was slechts één onderdeel om ons op weg te helpen.”
Kun je het project omschrijven? Zou je het nog eens doen? Wat waren de successen? Eventuele nadelen?
“Ik zou het op elk moment opnieuw doen, het is een lonende, vormende en spannende ervaring geweest, vooral omdat we besloten om zelfstandig te publiceren. Dit betekent dat ik alles moest doen, van concept, onderzoek, schrijven tot redactie, deelnemen aan het grafisch ontwerp, beslissen welk papier te gebruiken, hoeveel pagina’s er gedrukt moesten worden, welk formaat het boek zou moeten zijn, een goede drukker vinden, de promo maken, een website bouwen, sociale media, distributie, etc. … de lijst is eindeloos. Het is zo’n beetje een fulltime baan. Ik zie geen nadelen, behalve dat we nog meer inhoud hadden die we niet konden opnemen omdat je op een gegeven moment gewoon moet stoppen. Hoe meer pagina’s, hoe duurder de drukkosten natuurlijk. Een boek van 256 pagina’s en 1,04 kg is al heel wat. Maar er zijn nog zoveel meer kunstenaars die het verdienen om besproken te worden dat ik op een dag graag een tweede boek zou willen maken.
“U vraagt naar de successen: eerst was het al een succes om dit überhaupt gedaan te krijgen, omdat niemand ons gevraagd heeft om dit te doen. Er was geen uitgever die ons kon begeleiden en helpen, geen subsidies, geen enkele vorm van ondersteuning. Ik ben er trots op dat we er ons desondanks doorheen geworsteld hebben. Ten tweede is de reactie in IJsland tot op heden gewoon verbazingwekkend. 150 van de oplage van 500 boeken werden rechtstreeks van de drukker naar Reykjavík gebracht. Ik moest naar Reykjavík vliegen om de zending in een huurauto te laden en de boeken te verdelen en verkopen. Alle boeken waren binnen de week verkocht of in winkels verdeeld. Bovendien hebben de IJslandse media veel aandacht aan het boek geschonken. Hoogtepunt was het optreden in Kiljan, het populairste boekenprogramma van het land, dat de verkoop echt een flinke duw in de rug gaf. Op 28 mei werd het boek plechtig aan het grote publiek voorgesteld in het Marshall House in Reykjavík, het belangrijkste kunstencomplex van de stad. Ik ben ook erg blij dat winkels in België en Berlijn al hebben beloofd om het boek op voorraad te nemen. Binnenkort zullen boekhandels in andere landen aan de lijst worden toegevoegd. Plus, we verkopen op onze website, en krijgen bestellingen van mensen in de VS, Canada, Polen, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Zweden, …. we kunnen echt niet gelukkiger zijn.”
Meer info op de website van Isle of Art, of volg de Facebookpagina van Isle of Art
Kunstflaneur.be 