Rik Wouters’ ‘De Rode Gordijnen’ gered van de veiling en verworven als Vlaams topstuk

Soms dreigt een kunstwerk de landsgrenzen over te waaien, opgenomen in de maalstroom van de internationale kunstmarkt, onttrokken aan het collectieve geheugen van waar het thuishoort. Maar deze keer niet. De Rode Gordijnen (1913), een van de meest iconische schilderijen van Rik Wouters, zal niet onder de hamer gaan bij veilinghuis Christie’s in Parijs. De Vlaamse overheid heeft het werk verworven voor 1,8 miljoen euro en zo voorgoed verankerd in de Collectie Vlaamse Gemeenschap.

Een meesterwerk in beweging

Het schilderij is een ode aan Wouters’ muze en levensgezellin, Hélène (Nel) Duerinckx. In een kamer in Drogenbos zit ze verzonken in gedachten, haar rood-wit gestreepte jurk licht op in het zonovergoten interieur. Achter haar wapperen de rode gordijnen, als een levendige echo van het warme palet waarmee Wouters haar omringt. Het tafereel is intiem, spontaan, maar ook buitengewoon krachtig. De schilder hanteerde zijn kenmerkende directe en snelle techniek, zonder de kleuren te verzwaren of de compositie te verstikken. Hier en daar blijven zones onbeschilderd, als ademruimte in een beeld dat zindert van licht en leven.

Het werk maakte deel uit van de befaamde collectie Onzea-Govaerts, een verzameling die zich uitstrekt van oude meesters als Pieter Brueghel de Jonge en Adriaen Isenbrant tot modernisten als Lucio Fontana en Yves Klein. Op 27 maart zal Christie’s in Parijs 150 werken uit deze collectie veilen, met een geschatte waarde tussen zeven en twaalf miljoen euro. Het had zomaar gekund dat De Rode Gordijnen ook in dit lot zat en Vlaanderen moest toekijken hoe een sleutelwerk uit zijn kunstgeschiedenis naar een buitenlandse privécollectie verdween.

Een bewuste keuze voor erfgoed

Dat scenario is nu afgewend. Sinds 2007 prijkt De Rode Gordijnen op de Vlaamse Topstukkenlijst, en de Topstukkenraad heeft het werk recent opnieuw beoordeeld als “zeldzaam en onmisbaar”. Dit unanieme advies vormde de basis voor de beslissing van minister van Cultuur Caroline Gennez om het schilderij aan te kopen. “Kunst en cultuur zijn een publiek goed,” stelt Gennez. “Het is cruciaal dat we Vlaamse topwerken beschermen en delen met toekomstige generaties.”

Met deze aankoop blijft De Rode Gordijnen toegankelijk voor het grote publiek. Waar het werk exact ondergebracht zal worden, is nog niet beslist. Wel is zeker dat het zich voegt bij acht andere topstukken van Wouters, waarvan er vier bewaard worden in het KMSKA. Recent was het nog te bewonderen op de tentoonstelling Zeldzaam en Onmisbaar in het MAS, naast andere iconen uit de Vlaamse kunstgeschiedenis.

Een schilder die licht ving

Rik Wouters (1882-1916) is een kunstenaar van het vluchtige moment. Zijn korte, bewogen leven en zijn intensiteit in schilderen maken zijn oeuvre uniek. Met een haast onstuimige drift legde hij het licht vast, de zachtheid van een blik, de warmte van een interieur. Zijn werken zijn nooit verstild, altijd in beweging. Hij schilderde als iemand die wist dat zijn tijd beperkt was, en misschien is dat waarom zijn werken nog steeds zo fris, zo levendig aanvoelen.

Met De Rode Gordijnen blijft niet alleen een topstuk behouden, maar ook een stukje van dat ongrijpbare, zinderende leven dat Wouters wist te vangen. Een werk dat niet enkel bewonderd moet worden, maar beleefd.