In het recente werk van kunstenaar Tom Liekens is de hond prominent aanwezig. Etymologisch is het woord ‘cynisch’ terug te voeren tot het Oudgriekse ‘kuoon’ wat hond te betekent. Cynisch is het werk zeker niet, wel hard-realistisch met een grote dosis actualiteit.
Lust for Life was wellicht mijn eerste bewuste kennismaking met het werk van Tom Liekens. De verwijzing naar de gelijknamige film uit 1956 met Kirk Douglas in de rol van Vincent Van Gogh kon niet duidelijker. Vier jaar later zou Douglas het penseel ruilen voor een drietand en als de opstandige gladiator Spartacus eeuwige roem verwerven. Canvasdoeken van meer dan vier meter, een kleurenpalet om de zomerse Provence te laten verbleken en een iconografie die getuigt van een meer dan degelijke kennis van de schilderkunst, maken zijn werk tot overweldigende ervaring.
Liekens studeerde aan de Antwerpse Academie en kreeg er les van Fred Bervoets. Hij vertelt een anekdote over zijn oude leraar die hem tot op heden bijgebleven is. “Toen ik op een avond met Fred op café zat, kwam er iemand naar hem toe die zei dat zijn werk op niets trekt. Een gevatte Fred antwoordde daarop dat zijn werk ook op niets anders trok en hem hierom net zo uniek maakte. Hoe duidelijk kan het antwoord zijn dat je gewoon je eigen weg moet volgen. Dat doe ik zeker met deze nieuwe cyclus Dog Years. Ik maak hierbij gebruik van houtsneden, maar in tegenstelling tot de meeste kunstenaars die deze techniek hanteren, opteer ik niet voor een serie. Ik creëer telkens een uniek werk, dat ik vervolgens uitbreid met afdrukken van planten en takken, structuurbehang of houten planken. Op deze manier slaag ik erin om de beperkte grootte van een houtsnede tot een monumentaal werk uit te laten groeien.”
Lam Gods aan de basis
Dog Years laat kleur achter zich. Zwart-wit collages tonen een haast dystopische wereld waarin de hond het leiderschap van de wereld heeft overgenomen. Realiteit en verbeelding verweeft Tom tot een geheel dat perfect bij de tijdsgeest past. Nochtans dateert het eerste werk van voor de tijden dat de wereld op slot ging. Voor het vrt-programma Iedereen beroemd vroeg men aan een aantal kunstenaars om een eigen interpretatie te geven aan Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck. Ik besloot mij te focussen op De Pelgrims, waarop een meer dan levensgrote Sint-Christoffel afgebeeld wordt. “Volgens de vroegste overlevering zou deze Christoffel afkomstig zijn uit het land der hondskoppigen en dus ook vaak zo afgebeeld worden”, licht Liekens toe. “Ik besloot de afmetingen van het oorspronkelijke paneel te behouden. Mijn ‘pelgrim’ kreeg echter wel de hondenkop mee en een stevig paar zwarte laarzen. Naast de humane hond bracht ik een normale viervoeter in beeld. Deze kijkt de toeschouwer wel aan, trekt hem het werk binnen. Maar wie verder kijkt dan louter het beeld herkent in de pelgrim ook een stuk kunstgeschiedenis. De wandelstok, de houding van de pelgrim, de kijkrichting, de rugzak. De overstap naar Gustave Courbets La Rencontre is snel gemaakt. Zelfs de hond, bij Courbet iets meer naar de achtergrond verdwenen, is aanwezig in beide werken. “Een lang verhaal om te zeggen dat dit werk aan de basis ligt van de andere doeken uit de reeks. Ik geef toe dat naarmate 2020 vorderde en de angst voor het virus wereldwijd toenam, ook mijn beelden grimmiger werden.”
Waar zijn de bijen heen?
“Enkele jaren geleden vertelde een bevriende imker me dat na de winter veertig procent van de bijenpopulatie uit haar korven verdwenen is. Ze liggen niet dood, maar zijn op mysterieuze wijze verdwenen. Bijen zijn echter levensnoodzakelijk voor het voortbestaan van de mens, voor de bestuiving van onze groenten en fruit.” Deze angst en bezorgdheid verwerkte Tom in het werk Where did all the bees go? Zeven anonieme personen in beschermingspakken keren ons de rug toe. Uit hun houding blijkt respect, een afscheid van iets of iemand die ons dierbaar is. Centraal is er een personage dat een lege honingraat vasthoudt. Door het ontbreken van kleur is de leegte nog prominenter aanwezig. Ook de actualiteit ontsnapt niet aan de creativiteit van Liekens. Een van de hondentaferelen is gebaseerd op de dood van George Floyd in Minneapolis. De houding waarmee de hond in beschermende kledij een andere hond tegen de vlakte drukt, laat niets aan de verbeelding over. De verontwaardiging die de wereld rondging, lag aan de basis van de protesten van Black Lives Matter. Een iconisch beeld waarvan alleen de tijd weet of het eeuwigheidswaarde zal behouden.
Kamervullende kanjers
De monumentale werken van Liekens hebben ruimte nodig op tot hun volle recht te komen. Axel Daeseleire is een van de verzamelaars die zich dergelijk kamervullend werk heeft aangeschaft. Maar het mercantiele brein van Tom denkt ook aan kleinere ruimtes en beurzen. Naast de grote werken wil hij er ook postkaartformaten hangen. Of hij zelf honden heeft, vragen we? De kunstenaar lacht verontschuldigend. Hij heeft katten, papegaaien, gifkikkers, gekko’s, kameleons, maar geen hond. Deze zijn gelukkig veelvuldig aanwezig in de indrukwekkende Dog Years collectie.
Dit artikel verscheen eerder in TheArtCouch #7.
Kunstflaneur.be 