Wie vroeger in het buitenland moest uitleggen waar Rotterdam lag, zei “near Schiedam”. Het is een stad met een rijke historie op gebied van visserij, scheepsbouw en jenever. Rotterdam en Delft liggen op een steenworp. Vandaag laat Yves Joris echter de jenever links liggen en dompelt zich onder in het werk van Piero Manzoni, de man die zijn eigen excrementen tegen goudprijs verkocht.
Op een dromerige zondagochtend zijn de Schiedamse straten nog leeg. Het lijkt wel alsof de ganse stad het deken van de nacht nog niet van zich afgeschud heeft. Op het binnenplein van het Stedelijk Museum wachten lege stoelen in de zon op bezoekers. Aan de gevel wappert een grote banner met Poep, de reden van mijn bezoek. Manzoni heeft in zijn korte leven meer dan eens de gevestigde kunstwaarden onderuitgehaald, maar hij zal wellicht altijd verbonden blijven met de blikken waarin hij zijn eigen uitwerpselen verpakte en verkocht. Gelukkig heeft men in Schiedam niet voor goedkoop entertainment gekozen. De blikken vormen weliswaar een onderdeel van de tentoonstelling, maar veel meer aandacht gaat naar de Achromes, of om het met de woorden van Manzoni zelf te zeggen ’in witte verf verstijfd linnen.’
Manzoni was niet alleen in zijn zoektocht naar de leegte, de noodzaak om de laatste resten van het overbodige overboord te zetten. Kunstenaars als Lucio Fontana en Yves Klein gingen hem voor in deze queeste. In een van de zalen word ik frontaal getroffen door de totaal witte kamer. Het lijkt alsof Kouwenaar naast me staat en zijn gedicht in mijn oor fluistert. Zo klinkt afscheid, zo schilder je ascetische stilte. Nochtans werden de Achromes in Nederlandse kunstkringen niet positief ontvangen. Sommige leden zegden zelfs hun lidmaatschap op. Vijftig jaar na datum neemt de kunstgeschiedenis wraak op de sceptici.
Doorheen de tentoonstelling krijgt de bezoeker een duidelijk zicht op de artistieke ontwikkeling van de Italiaan. Langzaam groeit de kunst letterlijk naar zijn lichaam toe. Bekendste voorbeeld zijn de poepblikken, maar meer indruk maakt de Base Magica, een sokkel waarbij Manzoni de bezoekers uitnodigt plaats te nemen op het voetstuk. Een oudere man wordt door zijn vrouw aangemoedigd om een levend kunstwerk te worden. Glinsterende ogen wanneer hij trots voor de lens poseert. Warhol heeft gelijk: iedereen heeft zijn paar minuten fame and glory nodig. Manzoni gaat echter verder. Hij blaast ballonnen op en de adem, de begenadigde kunstenaarsadem vormt een nieuw kunstwerk. De link met Abramovic en Ulay is dadelijk gemaakt en de video Breathing in / Breathing out zet het werk alleen maar kracht bij.
Via dit kunstenaarsduo is de overstap naar de performancekunst snel gemaakt. Ook Manzoni liet zich niet onbetuigd. Tijdens een performance in Kopenhagen en Milaan, deelt de kunstenaar hardgekookte eieren uit die voorzien zijn van zijn vingerafdruk. Op minder dan een uur is het kunstwerk verdwenen in de magen van de aanwezigen. Minder sterk zijn in mijn ogen dan weer de Linee’s waarbij de kunstenaar een lijn tekent van een bepaalde lengte op een bepaalde dag. Lengte en datum worden duidelijk gedocumenteerd en vervolgens in een koker opgerold. Misschien wel het ultieme statement van deze kunstenaar die op 29-jarige leeftijd aan een hartaanval overleed.Breathing in / Breathing out (Abramovic / Ulay)
Men kan zich de vraag stellen of de vroege dood van de kunstenaar de mythe ook niet heeft aangewakkerd. Idolen sterven jong. Na zijn dood treden meerdere kunstenaars in zijn voetsporen. De eerder vermelde tandem Ulay-Abramovic is daar een goed voorbeeld van, maar ook op Nederlandse bodem kreeg Manzoni navolging. Wie naar de bovenste verdieping trekt, wordt bevangen door de penetrante geur van pindakaas. Bordjes waarschuwen mensen met een pinda-allergie. De pindakaasvloer van Wim T. Schippers mag dan wel een leuke gimmick zijn, ik laat de geur toch ook voor wat het is en keer op mijn stappen terug naar de stille witte kamer.
Deze tentoonstelling zal wellicht wel de nodige voor- en tegenstanders kennen. Meer dan eens toveren de werken een glimlach op het gelaat, maar dat is alleen maar koren op de molen van de sceptici die zich op de borst slaan en zeggen dat dit geen kunst is en dat hun dochter dat ook kan (op voorwaarde dat deze geen pinda-allergie heeft). In 1959 stelde oud-directeur Pierre Jansen dat “een museum iets voor de mensen moet doen. We zijn geen Louvre. We kunnen niet gaan zitten en wachten op bezoekers, we moeten ze trekken.” Met deze tentoonstelling kan Jansen tevreden zijn. Zijn geest waart nog rond in de mooie locatie van het Stedelijk Museum.
Bij de tentoonstelling Manzoni in Holland hoort ook een fraai uitgegeven catalogus. Hierin wordt uitgebreid aandacht besteed aan de samenwerking met Zeo-kunstenaars. Extra leesvoer voor de meerwaardezoeker.
De tentoonstelling Manzoni in Holland loopt nog tot en met 2 juni 2019. Zeker de moeite om kennis te maken met Manzoni en de lekkere Schiedamse jenever.
Dit artikel verscheen eerder bij TheArtCouch.
Kunstflaneur.be 
jammer, niet in https://www.deketelfactory.nl/
geweest …