Wanneer heb jij nog eens echt genoten van een boek? Lees je nog wel met de ogen van een lezer of van een criticus? Dit J’accuse kreeg ik onlangs te horen van een vriendin. Ik geef het toe. Ik las de woorden niet meer als een letterhongerige, maar als een verzadigde omnivoor die steeds wel ergens een kruimeltje vond in de perfecte schotel. En toch wil ik geen mea culpa slaan. Wie schrijft en enkele seconden later op de gevreesde ‘send’-knop drukt weet dat zijn woorden aan de ganse wereld toebehoren. Wie jaren zwoegt op een boek, zal zijn woorden op een gegeven ogenblik moeten voorschotelen aan het grote publiek. Genadeloos wordt dan elke taalfout gefileerd, elke getypte letter gewikt en gewogen naar zijn diepere betekenis. Ik vatte de lectuur van Ik slaap als een croissant aan als kritische lezer maar de schrijfstijl en vaart van Vitalski’s autobiografie hebben me opnieuw laten genieten van een madeleine die voor de gelegenheid gedrenkt werd in bier en whisky in plaats van bloesemthee.
1e klas boek voor een 3e klas lezer (Ief) (die ook NOOIT een klas hoger zal geraken …) – 19 maart 2011
Deze boude opdracht, die de eerste pagina van het boek siert, draagt de handtekening van Vital Baeken. Meer dan twee jaar later besluit ik om dieper door te dringen in het leven en werk van de man die dergelijke opmerking maakte. Och ja, ik moet eerlijk zijn. Ik was ook niet lovend geweest over zijn werk. Vooroordelen? Wellicht wel. Ik vergeleek hem met Raymond Poulidor of Joop Zoetemelk. Vital Baeken, aka Vitalski, aka de Nachtburgemeester van Antwerpen was voor mij steeds een eeuwige tweede, gemaakt om net zoals hierboven genoemde renners in de schaduw van zijn Merckx en Anquetil te blijven.
Op zijn veertigste besluit Vitalski zijn memoires toe te vertrouwen aan het papier. Onder het motto Zolang je niet weet wanneer je sterfdatum is, kan je onmogelijk te vroeg aan je autobiografie beginnen levert hij een boek van meer dan 400 pagina’s af. Op minder dan drie dagen lees ik het boek uit en zie de telg uit een Kempische familie uitgroeien tot een rasechte performer die het steeds his way did.
Het verhaal is in feite vrij simpel. Geboren Kempenzoon zakt af naar de Grote Stad en geraakt er gevangen in haar tentakels. Leven en lijden wisselen elkaar af. Neen, verwacht geen idyllisch kabbelend beekje. Het leven van Vitalski is een Niagarawaterval van sex, drugs en Rock-and-Roll. Nergens in de Antwerpse nachtelijke scène van de jaren 80 en 90 kon je om Vitalski heen. Van Bato Batu naar de Nieuwe Linde, naar de Muze, naar het Quadrivium. Een spoor van drank en losse liefde hechtte zich vast aan de Antwerpse straten. Maar in die roes van die tijd, komt ook onze held tot rijping. Wie moeite doet om dieper door te dringen in deze bacchanalen en orgieën ontdekt een man met twijfels en doorzettingsvermogen, maar ook met een verschrikkelijk talent om op het juiste moment het verkeerde ding te zeggen.
Bent Van Looy, Nigel Williams, Philippe Geubels en Bart Van Loo. Alle huidige BV’s passeerden zijn leven. Steeds weer moest hij lossen. Los en loser liggen in elkaars verlengde. Hij keert telkens weer terug. Gepokt en gemazeld. Hij is de man die zichzelf met de hamer op het hoofd slaat omdat het zo heerlijk is wanneer je ermee ophoudt. Het harde werk werpt gelukkig zijn vruchten af en de 21ste eeuw lijkt de eeuw van Vital Baeken te worden. Theatershows zitten afgeladen vol. Op de televisie kom je hem tegen en ook op de boekenbeurs spreekt hij je op grote beeldschermen de ganse week toe. In zijn Antwerpse huisje vindt hij rust. Drank en drugs maken plaats voor vruchtenshakes en baantjes trekken in het Antwerpse Wezenbergzwembad. Och ja, hij trapt nog wel eens op de verkeerde tenen, maar uiteindelijk vergeeft men deze ‘onbekende BV’:
(…) Nu kwam ikzelf week na week op de cover van Story, Expres, Dag Allemaal en vooral TV Familie te staan. Ik was de belichaming, vond ik, van een gloednieuwe soort B.V., namelijk de “onbekende B.V.” Dwz: ik was bekend, want ik werd aldoor herkend op straat en ik verdiende geld door mijn gezicht ergens te laten zien, maar ik was onbekend, daar er feitelijk maar weinigen wisten wat ik precies uitstak. Ik werd niet als een komiek of een schrijver opgevoerd, maar simpelweg als “Vitalski”. Een freak. Om het even wat. Niet iemand die een vak uitoefende. (p.358)
De mooiste woorden van het boek. Hier ontdubbelen de performer Vitalski en de mens Vital. Ze kijken voor het eerst naar elkaar. Onwennig, een beetje angstig voor wat ze zien. Op het moment dat Vital Baeken eindelijk Vitalski is, beseft deze eerste dat het allemaal maar ijdelheid is. The show must go on. The sky is the limit. Niets lijkt hem nog te deren totdat door een idioot voorval, door een wellicht even idioot wezen, de media, die hem daarnet nog ophemelden, hem nu collectief de rug toekeren. De optredens drogen op. De bankrekening nadert met rasse schreden het nulpunt om daarna met een minteken verder te leven. Vital trekt zich terug in het gezelschap van zijn Luv en een aantal DVD’s in Noord-Frankrijk. Hij is kalmer geworden, maar hij weet dat hij letterlijk en figuurlijk op krediet leeft.
Ondertussen passeert de Nachtburgemeester de kaap van de 40. Op het Schoon Verdiep wordt hij officieel tot nachtburgemeester geridderd. De wilde haren zijn al lang geborsteld. Een trots man stelt zijn autobiografie voor in het gezelschap van vrienden en bewonderaars. Zijn Luv is stralend aanwezig. Haar bolle buikje doet vermoeden dat de volgende generatie nachtburgemeesters verzekerd is.
2013. Vitalski trekt nog steeds naar Noord-Frankrijk in het gezelschap van vrouw, kindjes en vrienden. Vorig jaar programmeerden we hem voor Toast Literair. Het was die dag genadeloos beginnen sneeuwen. Op zijn traditionele puntschoenen trotsteerde hij de koude om voor een beperkt gezelschap van bankiers op te treden. Zoals steeds gaf hij het beste van zichzelf. Ik had zijn biografie nog niet gelezen. Ik moet zelfs eerlijk zijn. Ik had schrik dat het optreden zou tegenvallen. Ik was verkeerd. Vooroordelen. Rondom zag ik een brede glimlach op het gelaat van de aanwezigen. Ik betrapte me meer dan eens op een uitbundige lach. Ons vond tof.
Ik googlede recensies van het boek. Weinig resultaten. Ik had niets anders verwacht. Om een of andere reden dringt het beeld van J.K Toole zich aan me op. Jarenlang heeft deze Amerikaanse auteur met zijn manuscript de deuren van uitgeverijen platgelopen. De negatieve feedback werd hem noodlottig. Na zijn zelfmoord zette zijn moeder de queeste naar een uitgever verder. Bijna twintig jaar later levert dit een postume bestseller op: Een samenzwering van idioten. De titel had bij momenten van toepassing kunnen zijn op de autobiografie van Vitalski. Nu stellen we ons tevreden met de titel Ik slaap als een croissant.
Kunstflaneur.be 
Dank je…